Selasa, 10 Mei 2011

Awig-Awig Dadia Pasek Gelgel Dangin Pura Sangket, Sukasada

AWIG-AWIG KULAWARGA DADIA PASEK GELGEL LINGKUNGAN SANGKET

AWIG-AWIG KULAWARGA DADIA PASEK GELGEL LINGKUNGAN SANGKET
Kemedalang Antuk :
Kulawarga Dadia Pasek Gelgel
Lingkungan Sangket
tahun 1 Juni 1993
(Wilangan Indik Pengurus Kagentosin Ring  Buda Wage Klawu, Penanggal 22 Januari 2002 Masehi)

Indik Pengurus (Prajuru) waneng tahun 2002-2007 sekadi ring sor
1.     Kelian : Gede Sandiasa, S.Sos, M.Si
2.     Penyarikan : Gede Mangku
3.     Petengen : Ketut Sujana
4.     Kelian Tempekan Pura Kawi-tan : Made Sumajati
5.     Kelian Tempekan Sanggah Jajaran : Nyoman Astra
6.     Kelian Tempekan Pura Paibon: Ketut Pasek Nadi
7.     Kelian Tempekan Pura Dewa Ayu Pulaki : Gede Suparma
8.     Penyanggra Karya/ayah-ayahan: Krama Sanggah (dadia) Maha Gotra Pasek Sanak Sapta Rsi (MGPSSR) ring dangin Pura Desa Adat Sangket

PEMAHBAH
            Om Swastyastu,  Om Awighanamastu nama sidham.  Tetamian sane merupa sanggah wantah mula pawakan pesayuban Krama pangempon rauhing kula-warga pawongannya manut drestha Sanggah kemanggehang Buwana Agung, pawongane soang-soang pinaka buana alit. Adung patemon buanane kalih pinaka larapan anggen nuju jaghadhitane miwah moksane utama.
            Sumangdennya  presida ngukuhang tetamian inucap paru-man Krama sanggah duk rahina Anggaran wuku Wayang iVaka warsa 1915 tanggal ping solas, tanggal masehi I Juni 1993, ngukuhang awig-awig tunggalan sanggah, maka  sepat siku-siku indik pengelaksanane makrama.  Daging awig-awig punika sekadi ring sor puniki.

SARGAH I
ARAN LAN PALEMAHAN
Pawos 1
1.     Tunggalan Sanggah puniki mewasta “Krama Sanggah (dadia) Maha Gotra Pasek Sanak Sapta Rsi” Lingkungan Sangket.
2.     Krama Sanggah puniki nenten madue palemahan sekadi Desa Adat, wantah sanggah suwun. Krama puniki magenah ring Lingkungan Sangket.
3.     Krama sanggah puniki  kewa-ngun antuk 95 KK. Tur kepalih dados 4 tempek inggih punika :
a.      Tempekan Made Wirya Kawi.
b.     Tempekan Gede Sutama Panji
c.      Tempekan Putu Ariawan
d.     Tempekan Putu Sujana

SARGAH II
PAMIKUKUH LAN PETITIS
(Dasar Lan Tetujun)
Pawos 2
            Krama sanggah puniki nge-manggehang pamikukuh sekadi :
1.     Pancasila Dasar Negara Indonesia
2.     Undang-undang Dasar 1945
3.     Tri Hita Karana manut Sada Cara Agama Hindu
4.     Bisama Ida Bhatara Kawitan (MGPSSR).

Pawos 3
            Sane dados petitis makarya awig-awig puniki inggih punika :
1.     Mikukuhang miwah ngeraje-gang Sang Hyang Agama
2.     Mangda prasida nincapang pari dabdabe magama manut Sastra Drestha.
3.     Nincapang Kasukertan (Katrep-tian) Sanggah saha pawongan-nya sami skala-niskala.
4.     Mikukuhang tur ngajegang sang as karaning pawongan pamekas sane ngiket pakulawargan.
5.     Ngajegang tur prasida ngemargi ang bisama Ida Bhatara Kawi-tan

SARGAH III
SUKERTA TATA PAKRAMAN
Palet 1
INDIK KRAMA
Pawos 4
1.     Sane kebaos Krama Sanggah inggih punika kulawarga preti-sentana sane magama Hindu tur sampun madue krunan.
2.     Sejaba punika kesengguh tamiu

Pawos 5
            Krama sanggah wenten 2 pawos luwire :
1.     Krama ngarep, inggih punika krama sane negak keni ayahan saha kekenan manut awig krama.
2.     Warga krama inggih punika kulawarga Krama ngarep sane megama Hindu.

Pawos 6
Kawit Dasar Krama
1.     Krama Sanggah puniki ngawi-tin dados krama melarapam antuk pawiwahan (ngelah kurenan).
2.     Krama sane sampun madue sentana ngelah Kurenan (puru-sa) patut nyada, tur kagentosin olih sentanan nyane yening sampun mayusa 60 tahun.

Pawos 7
Uger Tedun Mekrama
1.     Sesampun jangkep 42 hari (abulan pitung dina) ngawit saking Upakara Pawiwahan.
2.     Yening wenten krama sane sampun kagentosin olih senta-nan nyane, raris sentana punika balu/nyapian, 
      krama punika nenten malih tedun mekrama.

Pawos 8
Indik Usan Mekrama
1.     Saking pinunas ngeraga upami wit saking magentos agama, sakit (sungkan) banget.
2.     Sampun mayusa 60 tahun
3.     Kanorayang olih Krama dua-ning tan anut ring daging awig-awig inggihan paruman, tur tan dados 
      kabecikang.

Palet 2
PRAJURU MIWAH DULUN KRAMA
Pawos 9
1.     Krama Sanggah puniki kaenter olih Kelian Sanggah.
2.     Tempekan kaenter  olih Kelian Tempekan
3.     Kelian-kelian Tempekan patut:
a.      Mawiwit saking krama ngarep
b.     Keadegang melarapan an-tuk pemilihan ring paruman sane karauhin antuk pah telu (2/3) keh Krama sane rauh.
c.      Prajuru punika madue waneng 5 (lima) warsa tur dados kapilih malih.
d.     Ngentosin prajuru sadurung lima warsa malarapan antuk paruman.
4.     Prajuru sane kapilih puniki patut kawentenang upacara pasaksian skala niskala melara-pan antuk upacara manut kasidan.

Pawos 10
1.     Kelian Krama sanggah kesang-gra antuk :
a.      Kelian Tempekan pinaka wakilnya.
b.     Penyarikan pinaka Juru Surat (Sekretaris)
c.      Petengen (bendahara) pinakapengemong duen Sanggah.
d.     Kasinoman pinaka Juru Arah.                         
2.     Kasinoman akeh nia manut kabuatan.
3.     Sajeroning ngenterang kasuker-tan niskala, Kelian misinggihpemangku ring soang-soang Kahyangan.

Pawos 11
1.     Swadarmaning Kelian (prajuru) Sanggah luwire:
a.      Ngenterang panglaksana daging awig-awig.
b.     Nuntun tur ngenterang Kra-ma rauhing warga sanggah ngupadi antuk petitis.
c.      Mawosin kalih niwakang pemutus arep ring wicara warga krama.
d.     Maka dutta (wakil) krama matemuang bawos ring sapa sira ugi.
2.     Yan wenten prajuru (pengurus) iwang pemargi keni pamidanda nikel ring Krama soang-soang saha keh nyane kekaryanin manut paruman.

Pawos 12
Indik Leluputan Ulih-ulihan
Leluputan inggihan Ulih-ulihan majeng ring prajuru marupa:
1.     Luput Ayahan lan papeson
2.     Polih pelaba sesari piodalan apeteluan
3.     Ulih-ulihan lianan manut paruman.

Pawos 13
1.     Prajuru Sanggah kagentosin riantukan :
a.      Sada utawi lunga ke genah sane doh.
b.     Wit saking pinunas ngeraga (sakit msl).
c.      Kanorayang duaning iwang pemargi minakadi lempas ring daging awig-awig.
2.     Ngentosin prajuru patut melarapan paruman krama.

Pawos 14
Indik Paruman
1.     Paruman Prajuru :
a.      Ngenem bulan nuju piodal-an
b.     Manut kabuatan
2.     Paruman wiadin sangkepan krama :
a.      Nyabran nem sasih nuju piodalan ring Sanggah
b.     Napkala manut kabuatan.
3.     Pamutus baos ring paruman patut kerauhin olih kalih pah tiga (2/3) saking keh krama sane rauh.
4.     Pamutus baos ring paruman patut kelaksanayang saking manah nirmala olih krama.

Pawos 15
Indik Duen Krama
Duen Krama Sanggah sekadi ring sor :
1.     Kahyangan :
a.      Pura Penyawangan Kawitan
b.     Sanggah Jajaran
c.      Paibon (Sanggah Ibu)
d.     Pelinggih Dewa Ayu Pulaki
2.     Due sane marupa  barang/ artha

Pawos 16
Sukerta Pamitegep
(Tambahan Ketertiban/Kelanduhan)
1.     Sinalih tunggil krama tan dados ngalah-alah duen krama sekadi pemargi (pemedal) kahyangan, tembok penyengker).
2.     Sapasira ngalah-alah patut keni pamidanda keh nyane manut paruman.
3.     Nandur pepayonan patut adepa agung saking wates, yan nga-liwat patut keni sepat gantung.

Pawos 17
Indik Wewangunan
            Asing krama sane pacang ngewangun patut mesadok ring Prajuru yening pade:
1.     Wewangunane ngeninin Kahya-ngan utawi pemedal
2.     Yening wenten wangunan sane nyayubin (ngungkulin) prahya-ngan.
3.     Prajuru (Kelian) patut netesin indik pesadok nyane

Pawos 18
Indik Suka Duka
1.     Maka cihne (ciri) krama dadia puniki matunggilan tur prasida salunglung  sabayantaka manut kecaping bisama “malarapan antuk paruman raris kawen-tenang” Seka Suka-Duka”. Suka Duka puniki wenten uger-uger nyane sekadi:
a.      Madue prajuru (pengurus) niri.
b.     Madue artha (kekayaan) niri
c.      Mautsaha manut kabuatan
d.     Gunakaya suka duka masiosan ring gunakaya Krama Sanggah.
2.     Mangda pemargin piodalanne becik tur inggas kawentenang seka teruna-pesaren.

SARGAH IV
SUKERTA TATA AGAMA
Palet 1
Pawos 19
Indik Dewa Yadnya
1.     Pelinggih penyiwian Krama Sanggah inggih punika:
a.      Pura Penyawangan Kawitan
b.     Pura Sanggah Jajaran
c.      Pura Paibon (Ibu)
d.     Pura Dewa Ayu Pulaki
2.     Piodalan ring soang-soang pura inucap
a.      Pura (Kawitan) Buda Manis Prangbakat
b.     Pura Sanggah Jajaran Buda Wage Kelawu
c.      Pura Paibon (Ibu) Tumpek Landep
d.     Pura Dewa Ayu Pulaki Voma Keliwon Kuningan (Macekan Agung)
3.     Pengaci ring pura inucap manut kuna drestha tur benjangan patut tincapang manut Sastra Drestha.
4.     Pemargin upakara (piodalan) kaenter olih soang-soang peng-empon (tempekan) tur karentebin olih tempekan sane lianan.
     
Tempekan inucap sekadi :
a.      Pura (Kawitan) oleh tempe-kan Made Wirya Kawi
b.     Pura (Sanggah Jajaran) oleh tempekan Gede Sutama
c.      Pura Paibon (Ibu) Oleh Tempekan Putu Aryawan
d.     Pura Dewa Ayu Pulaki olih Tempekan Putu Sujana
5.     Nangken Piodalan patut kewentenang penyucian (menek ambu  miwah panglebar.
Indik Pemangku :
1.     Pemangku keadegang melarapan antuk :
a.      Ngewaris utawi turunan yen kantun wenten sentana (turunan) purusa (lanang).
b.     Kecatri (kapilih) olih Krama malarapan pututusing paruman.
2.     Tan kawenang ngangge pemangku :
a.      Cedangga (peceng, perot, cungik, lan sapenunggilan ipun)
b.     Sang sapasira ugi tan kadadosang manut ring perarem
c.      Sakit ila, ayan, buduh wiadin edan.
d.     Sane madue kasucian urip tan becik.
3.     Prebeya Kepemangkuan :
a.      Adiksa Widhi (ngadegang) kamedalin prebeya saha kalaksanayang olih krama (upacara manut kasidan).
b.     Mapitra yadnya riwekas prade kulawarga pemangku tan mresidayang, patut kasungkemin olih Krama.
4.     Pemangku patut ngemangge-hang sesananing pemangku, luire tan wenang ajejuden miwah sapenunggilan ipun.
5.     Pemangku patut kaulemin olih krama yan pade wenten krama ngewentenang yadnya (nunas tirta).

Pawos 20
Sudharma Pemangku
1.     Ngenterang upacara piodalan ring Kahyangan manut Kawenangan
2.     Tan wenang salah suluh, yan  wenang mangku inucap nyepuhin raga, utawi kanorayang manut paruman
3.     Prade salah sinunggil mangku kapialang muput, wenang nyelang Mangku tiosan utawi nuur 
      Sulinggih/Mangku Desa.

Pawos 21
Indik Pelaba (Ulih-ulihan)
Pemangku Polih Pelaba (Ulih-ulihan) sekadi inucap:
a.      Luput pekaryan wiadin kekenan.
b.     Pepalihan miwah sarin canang sane keh ipun manut putusing paruman.
c.      Pelaba lianan manut putus-ing paruman.

Pawos 22
Indik Ngentosin Pemangku
1.     Pemangku kegentosin riantu-kan:
a.      Seda/padem
b.     Pinunas ngeraga (yuse ling-sir, sakit, makisid genah)
c.      Kausanang antuk krama menawi nilar sesane manut putusing paruman.
2.     Ngentosin pemangku sekantun wenten ring kulawarga (senta-na) pemangku patut ambil saking irika yan tan wenten wau ngarereh lianan.

Pawos 23
Kasukertan (Kesucian/Ketertiban) Parhyangan.
1.     Tan kalugra ngeranjing ke pura:
a.      Anak ngeraja swala (kotor kain) selami durung mebersih.
b.     Madue putra alit jantos 3 bulan.
c.      Pengantene sedurung mebiakala
d.     Sato Agung sejabaning mapepada, lian ring punika patut kecarunin manut kawi gunan/kaletehin.
e.      Mabusana tan manut kadi tata caraning ngeranjing ke Pura.
f.      Makta barang sinanggeh ngeletehin
g.      Jatma lian agama,  sajabaning duta saking guru wisesa.
h.     Sadurung polih uak-uakan saking prajuru.
2.     Krama sane madue oka alit durung telu bulan, kakenan ipun kambil saking kas krama tur katumbasang olih Kelian.

Pawos 24
1.     Yan wenten anak kerauhan ring pura kengin kapintonin (cobak) olih prajuru yan prade rumasa kasumangsayain indik kawiaktiannyane.
2.     Prade Kahyangan kakanin durmanggala (kotoran), pemangku wenang ngerauhang ring Kelian mangda gelis kawentenang Upakara Penyucian (mecaru)

Pawos 25
1.     Indik yadnya sane lianan (Rsi, Manusa, Pitra, Bhuta) sane marupa duen krama niri (sifat pribadi) kemargiang manut kemampuan sang madue karya.
2.     Indik pedewasaan mendem sawa/makar sawa mangda ngimpasin:
a.      Piodalan (menek ambu jantos panglebar)
b.     Larangan desa

Pawos 26
Indik Vuntaka
1.     Krama puniki tan nganggen cuntaka manut awig desa
2.     Krama sane keni kekenan piodalan madue alangan, patut kagentosin antuk duen krama.
3.     Krama sane keni uger nomer 2 ring ajeng wantah asiki sane ngarep kewanten.

SARGAH V
SUKERTA TATA PAWONGAN
Palet 1
Indik Pawiwahan
Pawos 27
1.     Pawiwahan inggih punika pate-moning purusa predana, malarapan panunggalan kayun suka cita kadulurin upakara, upasaksi skala-niskala.
2.     Pemargin pawiwahan:
a.      Yening wenten upacara pawiwahan saking sentana purusa wiadin predana ritepengan  upacara  pemutput patut kesaksiang olih Kelian Sanggah (Prajuru) masa-rengan ring manusa saksi sane lianan.
b.     Sentana nyeburin (nongosin) saking kulawarga lian sanggah nenten kedadosang
c.      Yening wenten sentana pre-dana sane makurenan lian sanggah patut kawentenang piuning/pinunas saking kulawarga sang ngambil (purusa)
d.     Sinalih tunggil pawiwahan ring ajeng (nomer c) belas mapikuren patut ngaturang piuning/matunas irika tur malih kasukang ring sanggah iraga
3.     Pidabdab sang pacang mawiwaha patut:
a.      Sampun manggeh daha-teruna (anut UU. No.1 1974)
b.     Sangkaning pada Rna
c.      Anut kecaping agama (tan gamya gamana)
d.     Kawisudayang yening ngambile tios agama.
4.     Pemargin pawiwahan manut ring UU perkawinan.

Palet 2
Indik Nyapian
Pawos 28
1.     Pawiwahan presida belas malarapan antuk:
a.      Kapademan lanang / istri mawetu ipun balu
b.     Sangkaning pada lila mi-wah mawiwit wicara (ma-gerengan)
c.      Sang belas makerunan patut masadok ring kelian sang-gah tur makta ciri saking pemerintah.
2.     Yening wenten kulawarga predana (Luh) mewali  (palas) makurenan patut taler kase-kenang ring Kelian tur matur piuning (ngasukang) malih ring sanggah tur makta Surat Cerai.

Palet 3
Indik Sentana
Pawos 29
1.     Sentana wenten kalih paos inggih punika:
a.      Pretisentana inggih punika sentana saking warih (ketu-runan)
b.     Sentana Peperasan, sentana saking kulawarga lian sakewanten kantun ring sawengkoning sanggah.
c.      Sentana Peperasan patut wenten upasaksi skala-niskala inggihan surat saking Pengadilan Negeri.
d.     Lempas ring kecaping awig-awig ring ajeng (no. c) sentana peperasan punika nenten sah.
2.     Sapasira krama sane pacang ngidih / meras sentana patut mesadok ring Kelian Sanggah, tur Kelian patut mabligbagang ring keluarga sentana pepera-san.

Palet 4
Indik Warisan
Pawos 30
1.     Warisan inggih punika tetamian saking anak lingsir (orang tua / leluhur) sane merupa artha, ayah-ayahan, wiadin utang skala-niskala.
2.     Sane kebaos warisan inggih punika:
a.      Due tengah mekadi tegal, carik, marupa ayah-ayahan desa, pusaka Siwa Krama.
b.     Pemerajan/Sanggah Kemul-an
c.      Pagunakaya utang-piutang
3.     Sane patut ngewarisin :
a.      Pretisentana purusa.
b.     Pretisentana predana sane durung kawin
c.      Sentana Peperasan.
d.     Pretisentana sane sampun polih makurenan nanging mawali malih tur sampun matur piuning / masadok ring Kelian tur tan wenten malih sentana purusa (a miwah c ring ajeng)
e.      Pewaris sane ceput patut kewarisin / kaupakara olih tunggalan sanggah.
4.     Swadharma (kepatutan) Sang Ngewarisin:
a.      Nerima saha nguasayang tetamian.
b.     Ngabenang saha upacara-upakara pitra pewaris.
c.      Naurin utang pewaris skala-niskala sane manut panglo-kika.
5.     Indik pepalihan warisan yening sane ngewaris lebih ring adiri patut kawentenang paiguman tur pepalihane manut uger-uger pemerintah.

SARGAH VI
WICARA LAN PAMIDANDA
Palet 1
Pawos 31
1.     Sane wenang mutusang wicara ring sanggah inggih punika Prajuru (Kelian).
2.     Prade Sang mawicara tan cumpu ring pemutus Kelian, kengin nunasang ring Dulun Desa, Lurah, Pengadilan Negeri miwah sane lianan.
3.     Wicara ring piodalan (genah suci) patut anutang ring wacika parisudha (Trikaya Parisudha).

Palet 2
Pawos 32
Indik Pamidanda
1.     Sang lempas ring awig-awig patut keni pamidanda.
2.     Pamidanda sane katiwakang patut masor-singgih anut ring kasisipane.
3.     Indik Pamidanda luwire:
a.      Kapekeling olih Prajuru (Kelian)
b.     Danda antuk jinah/kekenan manut paruman.
c.      Kanorayang dening tan dados kebecikang tur tempal ring awig-awig.

SARGAH VII
NGUWAH NGUWIHIN AWIG-AWIG
Pawos 33
1.     Nguwah-nguwuhin awig-awig malarapan antuk paruman kra-ma sane kerauhin antuk kalih pah telu (2/3) saking krama sane rauh.
2.     Awig-awig puniki ngawit kalaksanayang saking kaingkupin olih krama.

Pawos 34
1.     Saluwir sane mungguh ring awig-awig puniki patut kemar-giang olih krama miwah praju ru malarapan antuk rasa bhakti ring Idha Bhatara Kawitan miwah Hyang Widhi..
2.     Sane tan wenten ring awig puniki kemargiang manut putusing paruman krama.
3.     Awig-awig puniki kalingga tanganin olih Kelian Sanggah, Kelian Tempekan tur kesak-sinin olih Kelian Desa, Miwah Kepala Lingkungan.
4.     Luwir sang ngelinggatanganin:

1. Kelian Sanggah
ttd.
Ketut Budiasa

2.     Kelian Tempekan:
        ttd                          ttd
 Made Wirya           Gede Sutama
     
        ttd                           ttd
  Putu Sujana           Putu Ariawan  
 

Kelian Desa Adat   Kepala Lingk.
       Sangket,                 Sangket,
           ttd                           ttd
Made Sanggra            Ketut Dastra
















































































































































































2 komentar:

  1. Suksma mawastu titiyang uning ring kewentenan daging awig-awig ring pasemetonan.
    Amupra nentenke becikne awig-awig pinika kepah dadados telung paletan? Sekadi pahan Tri Hita Karana
    Wantah saran suksma

    BalasHapus
  2. maaf semeton, apakah ada penjabaran awig2 nya menggunakan bahasa indonesia ?

    BalasHapus